Middeleeuwse Paleografie

Dossier № 17: Ellende in Antwerpen

Universiteitsbibliotheek Leiden, Letterkunde 1019, f. 148r-148v

Hertaling

Regest: 1315-1316. Kroniekbericht over het voorkomen van drie plagen in Antwerpen

Over de drie plagen die in Brabant voorkwamen en hoe men huwde zonder blijdschap en stierf zonder rouw.

In het jaar 1315, ten tijde van hertog Jan III, over wie wij nu spreken – in het jaar nadat het de poorters aldus verging (dit is een verwijzing naar het voorgaande hoofdstuk) – begonnen drie plagen, gezonden door God, waarover men eeuwig zal spreken.

De eerste plaag was de regen. Die begon in de maand mei en duurde een jaar lang. Hierdoor ging het merendeel van de graanoogst en de fruitoogst verloren.

De tweede plaag volgde korte tijd later in hetzelfde jaar. Dat was de zware dure tijd. Ik wil dat u zich realiseert dat een dergelijke duurte nog nooit was voorgekomen sinds God Adam verbande uit het aardse paradijs. Niet alleen het brood, maar alle voedsel was zo duur als nog nooit eerder op aarde was voorgekomen. Een viertel rogge kostte in Antwerpen 60 Doornikse groten. Het volk was er zo ellendig aan toe dat niemand dat kon verwoorden. Het gekerm en het gehuil van de armen zou zelfs een steen tot medelijden brengen. Als zij jammerend en ziek langs de weg lagen, opgezwollen van de honger, stierven zij van de armoede, zodat men ze maar in een kuil gooide. Hoe en ook meer (andere handschriften hebben hier de logischer lezing ‘Tsestich ende oec mere’, meer dan zestig). Op deze wijze strafte (andere handschriften hebben hier de logische vorm ‘wrac’, van wreken) onze heer God de aardse zonden van de mensheid, veroorzaakt door het overdadige leven.

De derde grote en zware plaag volgde een jaar later. Dat was de grote sterfte die arm en rijk trof. Niemand was zo gezond dat hij niet bang was te sterven. Slechts weinigen werden niet ziek, sommigen genazen, sommigen stierven. Men zei dat een derde deel van het volk stierf. Men stopte met dansen, spelen, zingen en met alle feestvreugde, uit angst dat de mensen dat zouden zien. Je zag nu gebeuren wat al lang tevoren was voorspeld: dat de tijd zou aanbreken op aarde, waarop bruiden zonder vreugde zouden huwen, en men zonder verdriet naar een begrafenis zou gaan. En kort voordat dit gebeurde zag men de komeet door de lucht gaan, met de staart wijzend recht naar het noordwesten. Deze kondigen van nature altijd de dood van vorsten of de plagen voor de mensheid aan.

Eigen hertaling

Als je zelf een poging hebt gedaan om het document te hertalen naar modern Nederlands, wordt deze hieronder uit het browsergeheugen gehaald.